میکروموبیلیتی (Micromobility) به وسایل نقلیه سبک – معمولاً برقی – گفته میشود که برای جابجاییهای کوتاهمدت در فضاهای شهری طراحی شدهاند. این وسایل جایگزینهای انعطافپذیر و پایدار برای خودروهای شخصی هستند و میتوانند بهطور چشمگیری در کاهش ترافیک شهری و آلایندههای کربنی مؤثر باشند.
میکروموبیلیتی چیست؟
میکروموبیلیتی شامل انواع دوچرخه، دوچرخه برقی، اسکوترهای برقی و موتورهای سبک برقی میشود که برای سفرهای کوتاه طراحی شدهاند. این وسایل میتوانند به صورت شخصی یا اشتراکی استفاده شوند. اگر در شهرهای بزرگ دنیا زندگی کرده باشید، احتمالاً با نمونههایی مانند دوچرخههای اشتراکی Citi در نیویورک یا اسکوترهای Lime در برلین آشنا هستید.
بر اساس تحقیقات شرکت McKinsey، ارزش بازار جهانی میکروموبیلیتی در سال ۲۰۲۲ حدود ۱۶۰ میلیارد دلار بوده است و پیشبینی میشود تا سال ۲۰۳۰ به ۳۴۰ میلیارد دلار برسد.
مشکلاتی که میکروموبیلیتی حل میکند
بزرگترین مشکلی که میکروموبیلیتی به دنبال حل آن است، وابستگی شدید مردم به خودروهای شخصی است. در سال ۲۰۲۳ حدود ۱.۳ میلیارد خودرو در سراسر جهان مورد استفاده قرار میگرفت که این موضوع فشار زیادی بر زیرساختهای شهری وارد میکند.
برای مثال:
- میانگین زمان هدررفته در ترافیک برای رانندگان در مونیخ: ۸۷ ساعت در سال
- میانگین زمان هدررفته در ترافیک برای رانندگان در لسآنجلس پیش از همهگیری: ۱۱۹ ساعت در سال
علاوه بر این، خودروهای شخصی به فضاهای پارکینگ زیادی نیاز دارند و موجب افزایش هزینههای زیرساختی میشوند. از همه مهمتر، آنها سهم قابل توجهی در افزایش گازهای گلخانهای دارند.
روندهای جهانی در میکروموبیلیتی
تحقیقات McKinsey در سال ۲۰۲۵ نشان میدهد:
- ۴۶ درصد از مردم جهان تمایل دارند در ده سال آینده خودروهای شخصی خود را با گزینههای حملونقل جایگزین تعویض کنند.
از نظر جغرافیایی:
- چین، هند و اندونزی بیشترین نرخ رشد را خواهند داشت.
- اروپا و آمریکا در زمینه اسکوترهای برقی پیشرو هستند.
- دوچرخهها محبوبترین وسیله میکروموبیلیتی در سطح جهان محسوب میشوند.
نمودار: پیشبینی رشد بازار میکروموبیلیتی تا سال ۲۰۳۰
(نمودار بالا را مشاهده کنید)
دستهبندی انواع میکروموبیلیتی
در جدول زیر، مهمترین انواع میکروموبیلیتی و ویژگیهای آنها آورده شده است:
(جدول بالا را مشاهده کنید)
درسهایی از تجربه موفق آلمان
آلمان بهعنوان بزرگترین بازار اسکوترهای اشتراکی اروپا، مدلهای موفقی ارائه داده که میتواند برای سایر کشورها الهامبخش باشد:
- قیمتگذاری هوشمند: استفاده از تعرفههای متنوع شامل هزینه باز کردن قفل، هزینه دقیقهای و بستههای ماهانه
- کیفیت عملیاتی: دسترسی راحت، سرویس منظم و مکانیابی مناسب انبارها
- تمرکز بازار: تمرکز بر شهرهای کلیدی به جای پراکندگی جغرافیایی
چالشهای کلیدی میکروموبیلیتی
۱. سازگاری با عادات حملونقل محلی: نیاز به بومیسازی خدمات و همکاری با شهرداریها
۲. مدیریت ناوگان متنوع: استفاده مؤثر از تحلیل داده و بهینهسازی تعمیرات
۳. زیرساختهای پارکینگ و شارژ: همکاری بخش خصوصی و دولتی برای ایجاد ایستگاههای استاندارد
۴. ادغام با حملونقل عمومی: تسهیل جابجایی ترکیبی با مترو و اتوبوس
بررسی امکانسنجی میکروموبیلیتی در تهران و شهرهای ایران
با توجه به وضعیت حملونقل شهری در تهران و سایر شهرهای بزرگ ایران، مدل میکروموبیلیتی میتواند بسیار کاربردی باشد، اما با چالشهایی روبرو است:
فرصتها:
- معضل ترافیک شدید در شهرهای ایران، نیاز به راهکارهای چابک و انعطافپذیر را افزایش داده است.
- علاقه نسل جوان به استفاده از تکنولوژیهای جدید مانند اپلیکیشنهای اشتراکی میتواند پذیرش این مدل را تسهیل کند.
- در برخی مناطق مرکزی، مسیرهای دوچرخهسواری ایجاد شدهاند که بستر اولیه مناسبی فراهم میکنند.
چالشها:
- زیرساختهای ضعیف برای پارکینگ و شارژ وسایل برقی
- ضعف در قوانین حمایتی و نبود استانداردهای روشن برای فعالیت کسبوکارهای میکروموبیلیتی
- قیمت بالای این وسایل نسبت به سطح درآمد عمومی
اگر شهرداریها و شرکتهای خصوصی بهصورت هماهنگ عمل کنند و زیرساختهای لازم (پارکینگ، شارژ، مسیرهای ایمن) را توسعه دهند، میکروموبیلیتی میتواند به یکی از بهترین راهکارهای کاهش ترافیک و آلودگی هوای شهرهای ایران تبدیل شود.
نظر شما در مورد این مطلب چیه؟